امکان اندازه‌گیری مقدار رطوبت خاک‌های ریزبافت شور به روش انعکاس‌سنج تأخیر زمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

10.22092/ijsr.2024.363469.722

چکیده

اندازه‌گیری مقدار رطوبت خاک به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد که می‌توان به روش‌هایی مانند روش‌های وزنی و ‏حجمی، اشعه گاما، ‏و ‏ انعکاس‌سنجی زمانی اشاره نمود. روش‌های مستقیم زمان‌بر بوده و دست‌خوردگی ‏نمونه خاک را به همراه داشته و برخی روش‌های غیرمستقیم دارای ‏خطرات ‏تشعشع مواد رادیواکتیو است. از بین این روش‌ها، روش[1]‏TDR‏ که جزو ‏روش‌های انعکاس‌سنجی زمانی می­باشد روشی سریع و بی‌خطر است و به همین ‏دلیل ‏مورد توجه قرار گرفته و در ‏خاک‌های با شرایط عادی نتایج قابل قبولی می‌دهد؛ اما، برای خاک‌های شور این روش قادر به اندازه‌گیری مقدار رطوبت خاک نیست. هدف این پژوهش ساخت حسگرهایی بوده که دستگاه TDR با استفاده از آن‌ها قادر به اندازه‌گیری مقدار رطوبت در خاک‌های ریزبافت شور باشد. با ‏ساخت این حسگرها می‌توان ‏ رطوبت خاک‌های شور را با دستگاه TDR ‏اندازه‌گیری نمود و در صورت مشاهده خطا ‏می‌توان با ارائه مدل‌های واسنجی مناسب مقدار واقعی رطوبت خاک را به دست آورد‎. ‎برای این منظور یک خاک ریزبافت ‏ از ایستگاه تحقیقات تِکمه‌داش تهیه گردیده و با افزودن مقادیر متفاوتی از نمک به آن، نمونه‌ خاک‌هایی با مقادیر رسانایی الکتریکی 20، 35 و 50 دسی‌زیمنس بر متر با تراکم طبیعی آماده شد. پس از تعیین نوع روکش مناسب برای پوشش‌دار نمودن میله حسگر رطوبتی که ماده پلیمری است، با آزمون و خطا، طول روکش مورد استفاده در میله وسطی حسگر رطوبتی برای خاک مذکور با شوری‌های یادشده در یک رطوبت مشخص تعیین گردید، که برابر طول میله حسگر رطوبتی بود. سپس حسگر‌های پوشش‌دار شده برای اندازه‌گیری دیگر رطوبت‌های خاک آزمایش شد و مدل‌های واسنجی مناسب به­دست آمد. با وارد کردن مقدار رطوبت حجمی اندازه‌گیری شده به روش TDR در مدل‌ها می‌توان مقدار رطوبت خاک‌های ریزبافت شور را با دقت خوبی برآورد کرد.
 
[1] - Time domain  reflectometry

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Possibility of Measuring Water Content of Fine Textured Saline Soils by Time Domain Reflectometry

نویسنده [English]

  • Davood Niknezhad
Agricultural Research, Education and Extension Organization
چکیده [English]

Soil water content is measured by different methods, such as oven, gamma ray, and time reflectometry methods. Direct methods are time-consuming and lead to disturbance of the soil sample, and some indirect methods have risks of radioactive materials. Among these methods, the TDR method, which is one of the reflectometry methods, is a quick and safe method, and has received attention for this reason and gives acceptable results in soils with normal conditions. However, for saline soils, this method cannot measure water content accurately. The objective of this research was to make TDR sensors that can measure the water content of saline and fine-textured soils. By making these sensors, it would be possible to measure water content of saline soils by a TDR; and if an error is observed, the actual amount of soil water content can be obtained by providing suitable calibration models. For this purpose, a fine-textured soil was obtained from Tikmehdash Research Station and by adding different amounts of salt, soil  samples with electrical conductivity of 20, 35 and 50 dS/m with natural density were prepared. Through trial and error, the type of coating suitable for covering the moisture sensor rod, which is a polymer material, was determined. Then, the length of the coating used in the middle moisture sensor rod was determined for the mentioned soil that had the prescribed salinities and water content. This length was equal to the length of the moisture sensor rod. Then, the coated sensors were tested to measure other soil water contents, and suitable calibration models were presented. Thus, by entering into the models the volumetric moisture content measured by TDR, the moisture content of fine-textured saline soils can be estimated with good accuracy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Coating
  • Moisture sensor
  • Calibration
  • Reflectometry
  1. اسکندری، ذ و بهمن‌پور، م. 1382. تعیین هدایت الکتریکی آب و خاک با استفاده از TDR، مجموعه مقالات سومین همایش آبخوانداری، ارومیه. صفحه 14 –
  2. شرکت آژاکش. بی تا. روکش حرارتی تک لایه مورد مصرف عمومی. (http://woer.ir).
  3. علی اصغرزاد، ناصر. 1379. بررسی پراکنش و تراکم جمعیت قارچ‌های میکوریز آربوسکولار در خاکهای شور دشت تبریز و تعیین اثرات تلقیح آن‌ها در بهبود تحمل پیاز و جو به تنش شوری، رساله دکتری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، ایران.
  4. کشاورز، م. ناظمی، ا. م. صدرالدینی، س. ع. ا. نیشابوری، م. ر. ناصری، ا. و فاخری‌فرد، ا.1392. تاثیر بافت خاک بر دقت روش انعکاس سنجی حوزه زمانی در برآورد رطوبت خاک، فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، سال سوم، شماره 11.
  5. نامدار خجسته، د. شرفا، م. اسکندری، ذ. و فاضلی سنگانی، م. 1390. تأثیر میزان رس و شوری خاک در رطوبت حجمی اندازه‌گیری شده با انعکاس سنج زمانی، مجله پژوهش‌های خاک (علوم خاک و آب) / الف / جلد 25 / شماره 2 .
  6. نیک‌نژاد، د. روغنی، م. کلانتری اسکوئی، ع. کمالی، ک. خانی، م. میرمحمدی، ه. 1396. واسنجی حسگرهای رطوبتی تدفینی ساخت ‏داخل کشور برای دستگاه ‏TDR‏ مدل ‏TRASE-1X6050‎‏ در بافت‌ها و شوری‌های مختلف خاک، گزارش نهایی، پژوهشکده حفاظت ‏خاک و آبخیزداری، شماره فروست 52585.‏