حساسیت منابع خاک به تخریب ناشی از فعالیت‌های انسانی در دشت ابهر- خرم‌دره بر مبنای تلفیق روش‌های ژئوپدولوژیک و گلاسود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته مقطع دکتری گروه تخصصی خاک‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

2 دانشیار پژوهش و عضو هیأت علمی موسسه تحقیقات خاک و آب، کرج

3 دانشیار پژوهش و عضو هیأت علمی گروه تخصصی خاک‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

4 استاد و عضو هیأت علمی گروه تخصصی خاک‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران

چکیده

این تحقیق به منظور بررسی وضعیت تخریب خاک در جنوب شرقی استان زنجان انجام شد. نقشه ژئوپدولوژیک منطقه مورد مطالعه با تلفیق لایه­های اطلاعاتی شامل اطلاعات لیتولوژیک، ژئومورفیک و پدولوژیک در محیط سامانه اطلاعات جغرافیائی ایلویس تهیه شد. اطلاعات حاصل از نقشه ژئوپدولوژیک و لایه­های اطلاعاتی مستخرج از نقشه­های خاک­شناسی و طبقه­بندی اراضی به عنوان اطلاعات ورودی در روش گلاسود به­کار برده شد و نقشه حساسیت خاک به تخریب تهیه شد. روش تهیه نقشه تخریب خاک تهیه شده در این تحقیق، رویکردی نوین در تفسیر و کاربرد اطلاعات موجود در نقشه­های خاک­شناسی برای تخمین تخریب خاک است. نتایج به­دست آمده نشان داد که تنها کمتر از 14درصد از اراضی مطالعه شده دارای حساسیت کم به تخریب هستند و در شرایط فعلی نیاز به اعمال مدیریت خاصی ندارند ولی در بقیه اراضی مطالعه شده تخریب خاک با درجات مختلف وجود دارد. از مجموع45500 هکتار اراضی منطقه مطالعاتی بیش از 6000 هکتار از نظر حساسیت به تخریب در گروه خاک­های با حساسیت کم، 16400 هکتار در گروه خاک­های با حساسیت متوسط و 16650 هکتار در گروه خاک­های با حساسیت زیاد قرار گرفت که به تناسب درجه حساسیتشان به تخریب، لازم است اقدامات ضروری برای کنترل تخریب انجام شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Susceptibility of the Soils to Human-induced Degradation in the Abhar-Khorramdarreh Plain, Based on GLASOD and Geopedologic Approaches

نویسندگان [English]

  • Kamran Eftekhari 1
  • A. Moameni 2
  • M. Esfandiari 3
  • Ebrahim Pazira 4
1 PhD. Student, Soil Science Department; Science and Research, Branch; Islamic Azad University; Tehran, Iran
2 Associate Professor, Soil Genesis and Classification Department; Soil and Water Research Institute; Karaj, Iran
3 Associate Professor, Soil Science Department; Science and Research, Branch; Islamic Azad University; Tehran, Iran
4 Professor, Soil Science Department; Science and Research, Branch; Islamic Azad University; Tehran, Iran
چکیده [English]

This study was conducted to assess soil degradation status in the Abhar-Khorramdarreh Plain. A geopedologic map (soil map) was produced by integration of three information layers including the lithologic, geomorphic, and pedologic characteristics of the study area in the ILWIS environment. Information from the produced geopedologic map, together with the data extracted from the existing soil maps, was used as input to GLASOD approach to assess the susceptibility of soils to degradation. In addition to the above data layers, several other layers including the salinity map, alkalinity map, and land irrigabillity map were also produced to fulfill the requirements of the GLASOD approach. The result revealed that  from a total 45,500 ha land areas studied, only 14% showed little or no evidence of degradation while the rest had varied  degrees of susceptibility to degradation. Moderately and highly susceptible lands covered, respectively, 6,000 ha and about 17,000 ha. Based on the results, it is recommended to take the necessary measures to combat soil degradation in moderately and highly sensitive areas to ensure sustainable land management in the studied plain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • GLASOD approach
  • Geopedologic map
  • Landform
  • Soil errosion
  • Soil survey data

مراجع

  1. ابراهیم پور، ر.، مومنی، ع.، زرین کفش، م.، افتخاری، ک.، شاکری، س. 1388. بررسی امکان افزایش درجه خلوص واحد نقشه­های خاک­شناسی موجود در ایران بر مبنای اصول ژئوپدولوژیک در منطقه قره بوته استان زنجان. یازدهمین کنگره علوم خاک ایران. گرگان. 586 ص.
  2. بنائی، م. ح. 1377. نقشه رژیم رطوبتی و حرارتی خاک­های ایران. مؤسسه تحقیقات خاک و آب، تهران، ایران، 1 برگ.
  3. سازمان زمین­شناسی کشور. 1364. نقشه­های 1:250000 زمین­شناسی استان زنجان (6 برگ). شرکت افست، تهران، ایران.
  4. قلی زاده، ع.، مؤمنی، ع.، بهرامی، ح. و بنایی، م. ح. 1380. بررسی کارایی روش ژئوپدولوژیک و روش معمول ایران در افزایش خلوص واحدهای نقشه خاک و کاهش هزینه­های مطالعات خاک­شناسی. مجله علوم خاک و آب، ویژه نامه خاک­شناسی و ارزیابی اراضی. صفحات 27-13.
  5. قیومی، ح.، ع. مومنی و م. ح. رامشت. 1382. تغییر و تحول اساسی در خصوصیات خاک ناشی از موقعیت ژئومورفیک. هشتمین کنگره علوم خاک ایران، رشت. 225 ص.
  6. Anjos, L. H., M. R. Fernandes, M. G. Pereira and D. P. Franzmeier. 1998. Landscape and Pedogenesis of an Oxisol-Inseptisols-Ultisol Sequence in Southeastern Brazil. Soil Sci. Am. J. 62: 1651-1658.
  7. Ballayan, D. 2000. Soil Degradation. ESCAP Environment Statistics Course. Chapter Biodiversity & Land Degradation. Rome: FAO.
  8. Black, G. R., and K. H. Hartge. 1986. Bulk Density. In: Methods of Soil Analysis, Part 1. Physical and Mineralogical Methods, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 363-375.
  9. Bremner, J. M., and C. S. Mulvaney. 1982. Nitrogen-Total. In: Methods of Soil Analysis, Part 2. Chemical and Microbiological Properties, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 595-624.
  10. Darwish, M. K., and W. A. Abdel Kawy. 2008. Quantitative Assessment of Soil Degradation in Some Areas North Nile Delta, Egypt. International Journal of Geology., Issue 2, Vol. 2, 17-22.
  11. 1996. Agro-Ecological Zoning Guidelines. Bulletin 73. FAO. Roam. 78P.
  12. Feddema, J. J., and F. Sergio. 2001. Soil Degradation, Global Warming and Climate Impacts. Clim Res. Vol. 17: 209-216.
  13. Gardner, W. H. 1986. Water content. In: Methods of Soil Analysis, Part 1. Physical and Mineralogical Methods, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 493-544.
  14. Gee, G. W., and J. W. Bauder. 1986. Particle-size analysis. In: Methods of Soil Analysis, Part 1. Physical and Mineralogical Methods, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 383-411.
  15. Gerrard, J. 1992. Soil Geomorphology: An Integration of Pedology and Geomorphology. Chapman & Hall.
  16. Hole, P. F. and B. J. Campbell. 1985. Soil Landscape Analysis. Rowman & Allanheld publishers. 196 P.
  17. Klute, A. 1986. Water Retention: Laboratory methods. In: Methods of Soil Analysis, Part 1. Physical and Mineralogical Methods, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 635-662.
  18. Klute, A., and C. Dirksen 1986. Hydraulic Conductivity and Diffusivity: Laboratory Methods. In: Methods of Soil Analysis, Part 1. Physical and Mineralogical Methods, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 687-734.
  19. Knudsen, D., G. A. Peterson, and P. F. Pratt. 1982. Lithium, Sodium, and Potassium. In: Methods of Soil Analysis, Part 2. Chemical and Microbiological Properties, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 225-246.
  20. Lu, D., M. Batistella., P. Mausel., and E. Moran. 2007. Mapping and Monitoring Land Degradation Risks in the Western Brazilian Amazon Using Multitemporal Landsat TM/ETM+ Images. Land Degrad. Develop. 18: 41-54.
  21. Mahler, P. J. 1979. Manual of Land Classification for Irrigation. Soil Institute of Iran. Ministry of Agriculture.
  22. Mallory, B. F., and D. N. Cargo. 1979. Physical Geology. McGraw-Hill, Inc., 538 P.
  23. Moameni, A. 1994. Assessment of the Prevailing Irrigation Practices and Their Relation to Soil, Using Remote Sensing and GIS in the Hamadan Area (Iran). M. Sc. Thesis, International Institute for Aerospace Survey and Earth Sciences (ITC). Enschede. The Netherlands, 137 P.
  24. Moameni, A. 1999. Soil Quality Changes under Long-Term Wheat Cultivation in the Marvdasht Plain, South-Central Iran. Ph.D. Theses dissertation, Gent University, Gent, Belgium, 284 p.
  25. Nelson, R. E. 1982. Carbonate and Gypsum. In: Methods of Soil Analysis, Part 2. Chemical and Microbiological Properties, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 181-197.
  26. Nelson, R. E., and L. E. Sommers. 1982. Total Carbon, Organic Carbon, and Organic Matter. In: Methods of Soil Analysis, Part 2. Chemical and Microbiological Properties, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 539-579.
  27. Novak, P., J. Vopravil., and J. Lagova. 2010. Assessment of the Soil Quality as a Complex of Productive and Environmental Soil Function Potentials. Soil & Water Res. 3: 113-119.
  28. Oldeman, L. R., Hakkeling, R. T. A., and W. G. Sombrock. 1991. World Map of the Status of Human-Induced Soil Degradation. An Explanatory Note. ISRIC & UNEP.
  29. Olsen, S. R., L. E. Sommers. 1982. Phosphorus. In: Methods of Soil Analysis, Part 2. Chemical and Microbiological Properties, Agronomy Monograph no. 9 (2nd Edition). 403-430.
  30. Richards, L. A. 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. Agricultural Hand book No. 60., USDA. 195 P.
  31. Soil Survey Staff. 1999. Soil Taxonomy. A Basic System of Soil Classification for Making and Interpreting Soil Survey. 2 edition. Agriculture Hand book Number 436. USDA. USA.
  32. Soil Survey Staff. 2006. Keys to Soil Taxonomy. 10th Edition. USDA. USA.
  33. Sonneveld, B. G. J. S. 2003. Formalizing Expert Judgments in Land Degradation Assessment: A Case Study for Ethiopia. Land Degrad. Develop. 14: 347-361.
  34. 2002. Field Book for Describing and Sampling Soils. Version 2. Natural Resources Conservation Service, National Soil Survey Center, Lincoln, NE.
  35. Van den Born, G. J., B. J. de Haan., D. W. Pearce., and A. Howarth. 2000. Technical Report on Soil Degradation. RIVM, Bilthoven, RIVM report no. 481505018.
  36. Van Wambeke, A. 1985. Soil Moisture and Temperature Regimes. SMSS. Technical Monograph # 9.
  37. Van Wambeke, A. and T. Forbes. 1986. Guidelines for Using Soil Taxonomy in the Names of Soil Map Units. SMSS Technical Monograph No. 10.
  38. Van Wambeke, A. R. 2000. The Newhall Simulation Model for Estimating Soil Moisture & Temperature Regimes. Department of Crop and Soil Sciences, Cornell University, Ithaca, NY USA.
  39. Wu, R., and H. Tiessen. 2002. Effect of Land Use on Soil Degradation in Alpine Grassland Soil, China. Soil Sci. Soc. Am. J. 66: 1648-1655.
  40. Zink, J. A. 1989. Physiography and Soils. Soil Survey Courses. ITC. The Netherlands.

 

پژوهش های خاک
دوره 25، شماره 2
شهریور 1390
صفحه 159-176

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار