همدماهای جذب سطحی بور در خاک در مقادیر مختلف نسبت جذب سدیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم خاک دانشگاه تهران

2 استادیار گروه علوم خاک دانشگاه تهران

3 استادیار گروه خاکشناسی دانشگاه جیرفت

چکیده

بور (B) یکی از عناصر کم مصرف لازم جهت رشد گیاهان است که قابلیت استفاده آن توسط بسیاری از عوامل خاک تحت تأثیر قرار می­گیرد. فرآیندهای جذب و واجذب نقش تعیین­کننده­ای بر حلالیت بور در محلول خاک و در نتیجه در دسترس بودن آن برای گیاهان ایفا می­کنند.به­منظور ارزیابی اثر نسبت جذب سدیم (SAR) در قابلیت دسترسی بور، جذب بور در یک نمونه خاک آهکی با هدایت الکتریکی پایین مورد بررسی قرار گرفت. برای تعیین همدما­های جذب سطحی بور (مقدار بور جذب شده به عنوان تابعی از غلظت بور محلول تعادلی)، آزمایش­های جذب این عنصر در خاک به صورت پیمانه­ای بررسی شد. برای اندازه­گیری مقدار جذب بور، پنج گرم خاک در لوله­های 50 میلی­لیتری پلی پروپیلنی منتقل شد و به هریک از تیوپ­های آزمایشی 20 میلی­لیتر محلول (حاوی مقادیر 0، 2، 5، 8، 10، 15و 20 میلی­گرم در لیتر بور) در قدرت­ یونی ثابت 12/0 مولار (تهیه شده از نمک­های NaCl، CaCl2.2H2O و MgCl2.6H2O با نسبت معین) در پنج سطح SAR  (2، 5، 10، 15 و 20) اضافه گردید. در نهایت مقدار بور جذب سطحی شده، به روش Azomethine-H با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر (در طول موج 420 نانومتر) تعیین شد. همدماهای لانگمویر، فروندلیچ و شکل خطی معادله فروندلیچ به خوبی بر داده­های جذب بور بر اساس ضریب تشخیص (R2) و خطای معیار تخمین (SEE) برازش نشان داد، هرچند معادله لانگمویر با داده­های بدست آمده برازش بهتری داشت. در نسبت­های جذب سدیم مختلف، خاک رفتار متفاوتی در جذب بور به نمایش گذاشت. اثر SAR در جذب بور در غلظت­های بالا بیشتر و به جز در 20=SAR که کمترین مقدار جذب بور دیده شد، افزایش SAR از 2 به 15موجب افزایش جذب سطحی بور در خاک شد بطوری­که در 15=SAR بیشترین مقدار جذب دیده شد. اثر نسبت جذب سدیم بر جذب سطحی بور احتمالاً ناشی از تفکیک اسید بوریک به آنیون بورات و تغییر ضخامت لایه دوگانه پخشده باشد.

عنوان مقاله [English]

Adsorption Isotherms of Boron by Soil under Different Sodium Absorption Ratios (SAR)

نویسندگان [English]

  • M. Moqbeli 1
  • M. Farahbakhsh 2
  • N. Broomand 3
چکیده [English]

Boron (B) is an important plant essential micronutrient whose availability is influenced by many soil factors. Adsorption–desorption processes play a major role in governing the solubility of boron in soil solution and, consequently, its availability to growing plants. To assess the effect of sodium adsorption ratio (SAR) on availability of B, adsorption of B was investigated in a sampled calcareous soils that had low levels of electrical conductivity. Boron adsorption experiments were carried out on the soil in batch systems to determine adsorption isotherms (amount of B adsorbed as a function of equilibrium solution B concentrations). To determine the quantity of adsorbed B, 5 g of soil were shaken for 12 h, in propylene 50 mL tubes, with 20 mL of B solution (0, 2, 5, 8, 10, 15, 20 mg L-1) (as boric acid) at ionic strengths of 0.12 M (prepared by NaC1, CaC12.2H2O, MgCl2.6H2O) at five SAR levels (2, 5, 10, 15, 20). The reaction temperature was 25C. The suspension was centrifuged, filtered, and a sample was removed and B was determined by Azomethine-H spectrophotometric method (at a wavelength of 420 nm). Soil B adsorption was calculated by subtracting B in the solution after filtration from the added boron. Langmuir, Freundlich, linear Freundlich isotherms fitted well to the adsorbed data based on R2 and SEE. However, the fit of the Langmuir equation was closer to the experimental data. At different SAR values, the soil exhibited different adsorption behaviors. The effect of SAR on the boron adsorption was greater at high concentrations and the highest adsorption was at SAR 15, except for SAR 20 that had the lowest B adsorption. Effect of sodium adsorption ratio on adsorption of boron may be due to the dissociation of boric acid to borate anion and changes in the thickness of the diffuse double layer.