تأثیر عملیات پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکو شیمیایی خاک سطحی (مطالعه موردی : عرصه پخش سیلاب بر آبخوان دشت سهرین ـ قره‌چریان زنجان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان

2 عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان

چکیده

ایستگاههای پخش سیلاب با اهداف متفاوتی احداث شده‌اند که درک صحیح از این اهداف و برنامه‌ریزی اصولی جهت رسیدن به آنها می‌تواند جلوه‌ی روشن‌تری را در آینده به دنبال داشته باشد. این پژوهش در راستای دسترسی به بخشی از این اهداف و با تأکید بر بررسی تغییرات خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در عرصه‌ی پخش سیلاب زنجان، انجام گردیده است. برای انجام این تحقیق، یک قطعه با ابعاد80 ×100 متر در عرصه‌ی‌ شاهد و سه قطعه با ابعاد متوسط80 ×500 متر در عرصه‌ی پخش سیلاب انتخاب گردید. سرعت نفوذ آب در خاک در داخل قطعه‌ها به وسیله‌ی استوانه‌های مضاعف مورد سنجش قرار گرفت.  همچنین میزان pH، EC، TNV%، فسفر، پتاسیم و کربن آلی همراه با بافت خاک برای خاک سطحی تا عمق 30 سانتیمتری اندازه گیری شد. نتایج نشان می‌دهند که در مجموع سرعت نفوذ در عرصه‌ی پخش سیلاب نسبت به عرصه‌ی شاهد کاهش یافته و اختلاف آنها در سطح احتمال 1 درصد دارای تفاوت معنی دار می‌باشد. افزایش میزان کربن آلی در عرصه‌ی پخش نسبت به عرصه‌ی شاهد نیز مشاهده گردیده است. تجزیه و تحلیل داده‌های مربوط به مقادیر کربن آلی و لای حاکی از کاهش معنی‌دار آنها در داخل قطعه‌‌های پخش و از بالا به پایین (از سمت قطعه‌ی دوم پخش به سمت قطعه‌ی چهارم) است. مقایسه هر یک از عوامل نسبت به هم در داخل هر یک از قطعه‌های عرصه‌ی پخش نیز بیانگر افزایش سرعت نفوذ آب در خاک، مقدار لای و کربن آلی از بالا به پایین (از سمت نهر پخش به طرف پشته‌ی خاکی نهر بعدی) است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Impact of Floodwater Spreading on the Physico chemical Characteristics of Topsoil Case study: Floodwater Spreading site on aquifer of Sohrain – Qarecharian Plain of Zanjan

نویسندگان [English]

  • J. Khalafi 1
  • F. Bayat Movahhed 2
  • A. Rezaei 2
  • G. Mojtahedi 1
1 Researcher of Research center of agriculture and natural resources of zanjan
2 Scientific members of Research center of agriculture and natural resources of zanjan
چکیده [English]

Floodwater spreading stations have been established with different goals. that enhance our understanding of some unknowns and suitable programming for reaching them, can present clear resplendence for future. For these purposes, this study was done to evaluate of some of physical-chemical characteristics change of topsoil in Zanjan floodwater spreading station. A plot in 100×80 m in control site and 3 plots in 500×80 m in spreading site were selected. The infiltration of topsoil was measured by double ring method. The pH, EC, TNV%, P, K, O.C and soil texture in depth of 30 cm was also measured. The results showed that infiltration rate decreased on spreading site, so, its difference with control site was statistically significant at the 1% level. Increase O.C was observed in spreading site compared with the control site. The amount of O.C and silt decreased significantly from up to down of spreading site. Also, within each plot of spreading area the values of infiltration, silt and O.C increased along the slop up to down (from spreading channel to next channel embankment). 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Physico chemical Characteristics
  • Topsoil
  • Floodwater spreading
  • Infiltration
  • Zanjan

مراجع

  1. اسدی، محمدعلی، 1377، بررسی برخی خصوصیات فیزیکی شیمیایی خاک در عرصه‌ی پخش سیلاب منطقه‌ی ماهان(کرمان)، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه صنعتی اصفهان، 150 صفحه.
  2. بیات موحد، فرزاد، 1382، بررسی اثر پخش سیلاب بر ظهور و حذف گونه‌های گیاهی در عرصه‌‌ی پخش سیلاب سهرین ـ قره‌چریان، مجموعه‌ی مقالات سومین همایش آبخوانداری، تهران، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، ص 357-351.
  3. خلفی، جعفر، 1382، بررسی اثر پخش سیلاب بر تغییرات نفوذپذیری خاک سطحی ایستگاه سهرین ـ قره‌چریان زنجان، مجموعه‌ی مقالات سومین همایش آبخوانداری تهران، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، ص 275-269.
  4. دماوندی، عباسعلی و احمد گلچین. 1377. مطالعات خاکشناسی وطبقه‌بندی اراضی ایستگاه پخش سیلاب زنجان، مرکز تحقیقات منابع طبیعی وامور دام زنجان، 48 صفحه.
  5. رنگ‌آور، عبدالصالح، 1382، اثرات پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی منابع خاکی آبخوان، مجموعه‌ی مقالات سومین همایش آبخوانداری تهران، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، ص 67-60.
  6. زارع خوش اقبال، مریم، 1378، بررسی رسوب‌شناسی مخروط افکنه چنداب ورامین و تغییرات نفوذپذیری در عرصه‌ی‌ پخش سیلاب، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 199 صفحه.
  7. سررشته‌داری، امیر، 1383، اثرات طرح پخش سیلاب بر نفوذپذیری و حاصلخیزی خاک، مجله پژوهش و سازندگی، شماره‌ی 62، ص 93-83.
  8. سکوتی اسکوتی، رضا، 1382، بررسی تأثیر پخش سیلاب بر آبخوان بر روند تغییرات نفوذپذیری سطحی خاک، مجموعه‌ی مقالات سومین همایش آبخوانداری تهران، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، ص 54-59.
  9. عبدی، پرویز، 1379، بررسی مشخصه‌های زمین شناختی نهشته‌های کواترنر دشت زنجان، پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 240 صفحه.
  10. فیض نیا، سادات، 1374، مقاومت سنگها در مقابل فرسایش در اقالیم مختلف ایران، مجله‌ی منابع طبیعی شماره 47.
  11. ملائی، علی، 1382، بررسی تغییرات خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در اثر پخش سیلاب مطالعه موردی ایستگاه پخش سیلاب امامزاده جعفر، مجموعه‌ی مقالات سومین همایش آبخوانداری تهران، مرکز تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، ص 73-68.
  12. مهدیان، محمد حسین، ابراهیم حسینی چگینی، محمد حسن شریعتی و کاوه خاکسار. 1382، بررسی تاثیر پخش سیلاب در تغییرات فیزیکوشیمیایی خاک (مطالعه‌ی موردی طرح پخش سیلاب قوشه دامغان در استان سمنان)، مجله پژوهش و سازندگی، شماره 61، ص 44-39.
  13. Siyal, F. C. Oad, M. A. Samo, Zia-Ul-Hassan and N. L. Oa, 2002. Effect of compactions on infiltration characteristics of soil.Asian Journal of Plant Sciences Volume 1. Number 1: 3-4.
  14. Donen, D. and D. W. Westcot, 1988. Irrigation practice and water management. Oxford & IBH Publishing Co. Pvt. Ltd. New Delhi.  
  15. S. Salinity Laboratory Staff, 1954. Diagnosis and improvement of saline and alkali soils, Agric. Handbook No.60. USDA Washington, D. C.
پژوهش های خاک
دوره 20، شماره 2
اسفند 1385
صفحه 305-312

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار