ارزیابی عملکرد اقتصادی سازه‌های کوچک تأمین آب کشاورزی احداث شده در استان زنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان

چکیده

روشهای‌ بهره‌‌برداری‌ از منابع‌ آب‌ سطحی‌ چون‌ رودخانه‌ متفاوت‌ است‌ که‌ هر کدام‌ از این‌ روشها دارای‌ ویژگی‌های‌ خاص‌ بوده‌ و در شرایط‌ متفاوت‌ رودخانه‌ و زمانهای‌ برداشت‌، عملکردهای‌ متفاوتی‌ را از خود نشان‌ می‌دهد که‌ ارزیابی‌ آنها در بهبود استحصال‌ آب‌ نقش‌ مؤثری‌ دارد. برای انجام این تحقیق ابتدا اقدام به جمع‌آوری داده‌های، اطلاعات و گزارشهای موجود گردید. برای ارزیابی وضعیت اجراء و مشاهده مستقیم سازه احداثی و آثار اقتصادی و اجتماعی آن اقدام به تهیه پرسشنامه گردیده و با انجام عملیات صحرایی این فرمها برای روشهای مختلف تأمین آب تکمیل شدند. در نهایت با جمع‌بندی اطلاعات بدست آماده از این فرمها اقدام به انجام تجزیه و تحلیلهای لازم و استخراج نتایج گردید. براساس نتایج بدست آمده از این تحقیق می‌توان گفت با فرض‌ عدم‌ محدودیت‌ منابع‌ آب‌، برداشت‌ آب‌ با احداث‌ بندهای‌ انحرافی‌ ارزانتر از سایر روشها بوده‌ و با توجه‌ به‌ سادگی‌ سازه‌ آن‌ و آشنایی‌ کشاورزان‌ در اولویت‌ قراردارد در حالیکه برداشت‌ آب‌ توسط‌ پمپ‌ در رودخانه‌های‌ اصلی‌ که‌ به‌ علت‌ دبی‌ بالای‌ رودخانه‌، عمق‌ آبرفت‌ و عرض‌ زیاد رودخانه‌، احداث‌ بند پر هزینه‌ است‌، بهترین‌ روش‌ و در برخی‌ مناطق‌ تنها راه‌ ممکن‌ است‌. همچنین با توجه‌ به‌ محدودیت‌ آورد سر شاخه‌‌های‌ قزل‌ اوزن‌ و رود شور در فصول‌ آبیاری‌ و با توجه‌ به‌ موقعیت‌ ژئومرفولوژی استان‌ سدهای‌ خاکی‌ کوتاه‌ سازه‌های‌ مناسب‌ و در برخی‌ مناطق‌ تنها راه‌ کنترل‌ آبهای‌ سطحی‌ در سر شاخه‌‌هاست‌ که‌ با تعداد زیاد و پراکندگی‌ مناسب‌ می‌تواند آب‌ مورد نیاز را در مساحتهای‌ کوچک‌ تأمین‌ نماید. ‌بر اساس مقایسه هزینه واحد آب و هزینه ساخت روشهای مختلف تأمین آب هیچ‌ گونه‌ هم‌ بستگی‌ معنی‌‌داری‌ با احتمال‌ قابل‌ قبول‌ بین‌ میزان‌ آب‌ تأمین‌ شده‌ و هزینه‌ تأمین‌ آن‌ وجود نداشته‌ و عوامل‌ طبیعی‌ زیادی‌ از قبیل‌ میزان‌ آورد رودخانه‌، موقعیت‌ محل‌ احداث‌ سازه‌ و موقعیت‌ اراضی‌ کشاورزی‌ در این مورد موثر می باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic Aspects of Small Agricultural Water Supply Constructions in Zanjan Province

نویسنده [English]

  • P. Abdi
Member of Scientific Board of Natural Resources and Animal Affairs Research Center of Zanjan Province
چکیده [English]

Water exploitation methods, especially for surface water such as rivers, are varied so that every method has its special specifications and the assessment of these methods for different river conditions has an effective role in optimizing the exploitation method. Results of this research showed that, under the conditions where no water resource restrictions existed, diversion dams are more economical in comparison to other methods and are superior to other structures considering that diversion dams have a simple form and farmers are more familiar with them. Pumpage under the conditions where the high flow river sediments deepen, and riverbeds widen, diversion dams are not economical, so that the best method, and in some areas, the only method is the pompage method. Considering the restricted flow of tributaries Qezel Ozen and Rudshor in irrigation periods and geomorphological situation, small earth dams turn out to be suitable constructions, especially in some areas where the only way to control the surface water of tributary is by constructing diversion and proper distribution systems where they can provide enough water for small areas. According to the comparison of cost per unit of water and cost of construction for different methods of water supply, there is no significant correlation between water supply and its cost, and many other natural factors such as discharge of the river, the position of construction, and the situation of agricultural farms are important.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Earth dams
  • Diversion dams
  • Pupmpage station
  • Agricultural water
  • Economic evaluation
  • Zanjan
  1. سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان زنجان،1381. علل عدم استفاده مطلوب از آن در بخش کشاورزی، نشریه شماره 251، 135 صفحه.
  2. ضیایی، ح. 1380. اصول مهندسی آبخیزداری، دانشگاه امام رضا (ع)، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، 1380.
  3. عبدی، پ.1380. بررسی و ارزیابی اقتصادی و اجتماعی عملیات سازه‌ای و بیولوژیک سنتی و نوین حفاظت آب و خاک در استان زنجان، مرکزتحقیقات منابع طبیعی و اموردام زنجان.
  4. مدیریت آبخیزداری استان زنجان،1381. گزارشات و آمار سدهای خاکی، بخش ارزیابی و مطالعات.
  5. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و اموردام استان زنجان،1374. سیمای مرکز تحقیقات منابع طبیعی و اموردام استان زنجان، زمستان، 66 صفحه.
  6. Bos, M.G,and W.Wolters.1990.”Water Charges and Irrigatio Efficiencies”. Irrigation and Drainage Systems 4:267-78.
  7. Kamal Ali, M., “Case Study and Recommendations Regarding Institutional Management”, The Water Resources Organ Permanent Joint Technical Commission for Nile Water between Sudan and Egypt, 1998, available, http:// oieau. fr/ ciedd/ contributions/ atriob/ contribution / kamalali.htm.
  8. Kerr, J., Kimberly Chung, “Evaluating watershed management projects”, Water Policy, vol., pp. 537-554., 2001.
  9. Ministry of Foreign Affairs, “Turkey country report”, prepared for 3rd world water forum, Department of Regional and Tran boundary Waters, Ankara. www.mfa.gov.tr, March 2003.
  10. Mwangi, M., “Supporting the Community's Choice”, 27th WECD conference, People and Systems for Water, Sanitation and Health, , Lusaka, Zambia., 2001.
  11. Rhodes, G.F., and R. K. Sampath.1988.”Efficiency, Equity, and Cost Recovery Implications of Water Pricing and Allocation Schemes in Developing Countries”. Canadian Journal of Agricultural Economics 36:103-17.
  12. Sampath,R.K.1992.”Issues in Irrigation Pricing in Developing Countries”. World Development 20 (7): 967-77.
  13. United Nations. 1980.Efficiency and Distributional Equity in the Use and Treatment of Water: Guidelines for Pricing and Regulations. New York.
  14. World Bank, “Defining and Mainstreaming Environmental Sustainability in Water Resources Management in Southern Africa”, 2002.
  15. Young, R. A., and R. H. Haveman.1985.”Economics of Water Resources: A Survey”.In A.V.Kneese and J.L.Sweeny, eds:,Handbook of Resource and Energy Economics, vol. 2. New York.: Elsevier.